استادیار رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین
تاریخ دریافت: 15 آبان 1391،
تاریخ پذیرش: 15 آبان 1391
چکیده
حکیم الهی صدرالمتألهین- محمد شیرازی معروف به ملاصدرا- (م1050ق) از نادر فیلسوفانی است که در کنار به کار‌گیری عالمانۀ اصول و ادلۀ عقلی، از ادلۀ نقلی «آیات قرآن و احادیث ائمۀ معصوم(ع)» نیز غافل نمانده بلکه اساس بنیان حکمت متعالیه و نظام فلسفی خود را بر تلفیق این ادله و تطبیق اندیشمندانۀ آن‌ها نهاده و در این راه با نوآوری، ابداع و روش‌های ابتکاری، فصلی نو در فلسفۀ اسلامی و نگرشی تازه در اندیشه‌های کلامی، تفسیری و روایی شیعه پدید آورده است. آنچه نویسنده به دنبال تبیین و تحقیق آن است، بررسی مبانی و روش‌های ملاصدرا در به کار‌گیری، نقد، شرح و تبیین دلالت متون روایی در خلال آثار متعدد و ارزشمند اوست؛ آثاری مانند «اسفار اربعه»، «تفسیر القرآن الکریم»، «رسالۀ سه اصل»،... و به‌ویژه «شرح اصول کافی». ملاصدرا جز با تمسک به مرویات معصومان(ع) و بهره گرفتن از آن‌ها به عنوان دلیل مستقل، یا مؤید دلیل عقل، توفیقی در ارائۀ اندیشه‌های بلند خود نمی‌یافت، درک این مهم وجه تمایز اصلی ملاصدرا با فیلسوفان پیش از اوست. البته ملاصدرا با تفکر نقادانۀ خود بهتر از هرکسی می‌دانست که ضعف اسناد، جعل و وضع، تحریف و تغییر در متون، تقطیع عبارات، نقل به معنا و...، استدلال به روایات را با دشواری‌های فراوانی مواجه می‌سازد و مهم‌تر از همه، کشف و تبیین دلالت احادیث نیاز به بینشی ژرف و تسلطی کامل بر معارف اسلامی و مبانی علمی، عقلی و منطقی دارد
The Foundations of the Interpretation of Tradition Texts according to Mulla Sadra
چکیده [English]
The theosopher, Sadr al-Mutaallihin Muhammad Shirazi– Known as Mulla Sadra (d.1050 A.H) is among the few philosophers paying due attention to textual proofs i.e. the verses of the holy Quran and the traditions of the infallible Imams (p.b.u.t) in addition to their scholarly application of intellectual principles and proofs. He set the fundations of his transcendental wisdom and philosophical system on the combination of these proofs and their scholarly comparison. Thus, he succeeded to open a new chapter in Isamic philosophy and a new approach to theological, exegetical, and traditional thoughts of shi<a through his novel ideas and initiatives. The present article deals with the study and explanation of the principles and methods of Mulla Sadra in dealing with, criticizing, commenting, and explaining the meanings of tradition texts in Mulla Sadra’s various valuable works including al-Afsar al-Arba<a, Tafsir al-Kuran al-Karim, Risaleh if Si Asl,etc. particularly his commentary of Usul al-Kafi. If it had not been for his reliance on the sayings of the infallible Imams, and his benefiting from them as idenpendent proofs, or confirmatory to intellectual ones, Mulla Sadra would not have succeeded in presenting his sublime thoughts.
Perception of this point is the major distinction between Mulla Sadra and his predecessors. Of course Mulla Sadra– through his critical thought– Knew quite well that weakness in the chain of transmission, fabriccation, alteration, and change in Hadith texts, narration of isolated parts of hadith, paraphrase, etc. made the Hadith quite difficult to reason and argue with. The first and foremost point is that understanding and explanation of Hadith texts require a deep insight and mastery of Islamic studies, and scientific, intellectual, as well as logical foundations.
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، (1403)، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الاضواء، چاپ سوم، جلد هشتم.
ابن‌حنبل، احمد (1415)، المسند، بیروت: دار الکتب العلمیّه، چاپ سوم، جلدپنجم.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1407)، الجامع الصحیح، مصر: مطبعة الامیریه بیولاق، جلد دوم و سوم.
پاینده، ابوالقاسم (1360)، نهج‌الفصاحه، تهران: انتشارات جاویدان، چاپ سیزدهم.
ترمذی، محمد بن عیسی (1408)، السنن (الجامع الصحیح)، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، جلد اول.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1385)، کلیاّت احادیث قدسی، ترجمه کریم فیضی، قم: نشر قائم آل‌محمد(ص)، چاپ اول.
همو (1367)، وسائل الشیعه، به کوشش محمد راضی، تهران: کتابفروشی اسلامیه، چاپ ششم، جلد سوم.
همو (1409)، وسائل الشیعه، جلد 1، قم: مؤسسه آل بیت(ع).
خمینی، روح‌الله (1373)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤوسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
ربانی، محمدحسن (1383)، اصول و قواعد فقه الحدیث، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
زمخشری، محمود (1407)، الکشاف عن حقایق التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ سوم، جلد چهارم.
صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1362)، شرح الاصول الکافی، تهران: مکتبۀ المحمودی.
همو (1366)، شرح اصول الکافی، مصحح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، جلد اول، دوم و نهم.
همو (1368)، الاسفار الاربعة فی الحکمة المتعالیة، قم: مکتبة المصطفوی، چاپ چهارم، جلد دوم، چهارم، ششم و نهم.
همو (1370)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم: نشر بیدار، چاپ اول، جلد سوم.
همو (1376)، رساله سه اصل، تهران: انتشارات مولی، چاپ اول.
همو (1378- الف)، رساله فی حدوث العالم، تصحیح و تحقیق و با مقدمه دکتر سیّد حسین موسویان با اشراف استاد سید محمد خامنه‌ای، تهران: نشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول.
همو (1378- ب)، المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة، به تصحیح و تحقیق و با مقدمه فارسی سیّد محمد خامنه‌ای، تهران: نشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول.
همو (1383)، ترجمه شرح اصول کافی، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم، جلد دوم و سوم.
همو (1420)، المبدا و المعاد، بیروت: دار الهادی، چاپ اول.
همو (بی‌تا)، رساله سریان الوجود، بی‌جا.
صدوق، محمد بن علی (بی‌تا)، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران: علمیه اسلامیه، چاپ اول.
صفار، ابوجعفر محمد بن حسن (1417)، بصائر الدرجات، بیروت: موسسة الوفا.
عاملی، عبدالحسین شرف‌الدین (1399)، المراجعات، بیروت: دار الاضواء، چاپ سوم.
عسقلانی، احمدبن علی بن حجر (بی‌تا)، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفه، چاپ اول، جلد سوم.
غزالی، ابوحامد محمد (1412)، احیاء علوم الدین، بیروت: دار الفکر، چاپ سوم، جلد اول.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (ملامحسن) (1406)، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، بیروت: دار المعرفة، چاپ اول، جلد اول.
کلینی، محمد بن یعقوب (1363)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، جلد اول.
همو (1365)، الکافی، ج1، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مامقانی، عبدالله بن محمدحسن (1369)، مقباس الهدایة، تلخیص و تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدف، چاپ اول.
متقی هندی، علی بن حسام‌الدین (بی‌تا)، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، جلد دوم.
مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، ج6، 22، 67، 71.
همو (1404)، بحار الانوار، ج1 و 67، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
مسعودی، عبدالهادی (1384)، روش فهم حدیث، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
معماری، داوود (1386)، مبانی و روش‌های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
نسایی، احمد بن شعیب (1411)، السنن الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ سوم، جلد اول.
نیشابوری، مسلم بن حجاج (1972)، الجامع الصحیح، به تصحیح و تحقیق: محمد فواد عبدالباقی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، جلد دوم.
ابتدای صفحه